Ці ведаеце вы, што ў дуба могуць быць не толькі гадавыя, а і клеявыя кольцы, “тыпограф” не мае ніякіх адносін да друкарні, а ў “ферамонныя пасткі” трапляюць не толькі ахвяры жанчын-спакусніц?.. Калі не – то гэты артыкул дакладна будзе для вас пазнавальным.
І зноў у нашым праекце – рэдкая прафесія: запіс “інжынер-лесапатолаг” мае ў сваёй працоўнай кніжцы толькі адзін работнік у раёне. Разам з тым, эпітэт “экзатычная” ў адносінах да гэтай спецыяльнасці наўрад ці будзе трапным: у мясцовасці з неабсяжнымі плошчамі лясных гушчароў, напэўна, кожны ведае, што дрэвы, як і любыя жывыя арганізмы, пакутуюць ад хвароб і іншых напасцяў, а значыць ім патрэбны свой доктар. А вось тое, што за здароўе 70 тысяч ушацкіх зялёных гектараў адказвае такая маладая і абаяльная дзяўчына – сапраўды падалося даволі нечаканым. Згадзіцеся, здымак Ганны Маркевіч арганічна выглядаў бы і на вокладцы якога-небудзь часопіса мод. Зрэшты, у адказ на гэты, па ўсім відаць, звыклы камплімент Аня з усмешкай зазначае: “Забаўляльная індустрыя – зусім не маё, аддаю перавагу больш “зямным”, вытворчым справам. Дарэчы, не ў адной мяне такія прыярытэты – паглядзіце, колькі зараз у нашым лясгасе маладых дзяўчат!”.
Муж дрэннага не параіць!
“На Ушаччыне шмат дынастый лесаводаў. Вы не з такой?” – пытаюся ў суразмоўцы. “Ну, як сказаць… У бацькоў – іншыя прафесіі, а вось мой дзядзька Вадзім Кляпец – майстар лесу Плінскага лясніцтва. Я ж па парадзе сяброўкі збіралася паступаць на ландшафтнага дызайнера, але прыслухалася да меркавання свайго будучага мужа, які зазначыў: “Лес заўсёды пракорміць!”. Хіба паспрачаешся з такой мудрай высновай? І я перападала дакументы на спецыяльнасць “Лясная гаспадарка”, пра што зусім не шкадую”, – дзеліцца Ганна.
Распачынала яна кар’еру ва Ушацкім лясніцтве майстрам лесу, але ў хуткім часе кемлівай дзяўчыне прапанавалі стаць інжынерам-лесапатолагам. Для гэтага трэба было набыць шмат спецыяльных ведаў, больш глыбока асвоіць фіталогію, энтамалогію, праштудзіраваць безліч нарматыўных дакументаў. Вельмі дапамагалі вопытныя калегі, напрыклад, заўсёды дасць практычную параду начальнік лесагаспадарчага аддзела Аляксандр Васільевіч Цішкоў.
Каварная “малеча”
♦ Задача лесапатолага – выяўляць хворыя дрэвы і процістаяць распаўсюджанню шкодных фактараў. Звычайна расліны церпяць ад насякомых-паразітаў, сустракаюцца і грыбковыя захворванні – усё гэта прыводзіць або да гібелі насаджэнняў, або значна псуе драўніну, зніжаючы яе прымысловую каштоўнасць.
У апошнія гады па беларускіх лясах моцна распаўсюдзіўся вяршынны караед, які ў асноўным “спецыялізуецца” на соснах. Маленькі (каля 3 міліметраў даўжыні) пражэрлівы жучок можа за тыдзень знішчыць вялікае дрэва: адну сасну адразу засяляюць да 40 тысяч паразітаў, пры гэтым папуляцыя імкліва размнажаецца і паражае суседнія расліны. Выратаваць іх немагчыма, ды і выявіць ачаг не так проста: жучок спачатку псуе тонкія галінкі на верхавіне, знешне дрэва здаецца здаровым, і толькі з цягам часу іголкі пачынаюць жаўцець, абсыпацца і яно ўсыхае. Каб не дапусціць маштабнага распаўсюджання, вельмі важна як мага раней знаходзіць і лакалізоўваць праблемныя ўчасткі.
♦ Кожнае лясніцтва мае штомесячны план лесапаталагічнага абследавання, такім чынам за год ушацкія лесаводы павінны агледзець 10600 гектараў. Робіцца гэта як візуальна, так і з дапамогай квадракоптара (з вышыні добра бачныя пасохлыя верхавіны). Да слова, сертыфікат аператара беспілотных лётальных апаратаў мае і Г.Маркевіч.
“Існуе і яшчэ адзін каварны аматар сасны – шасцізубчасты караед, але, на шчасце, за час маёй работы на пасадзе лесапатолага ў нашы мясціны ён не залятаў, – распавядае Ганна. – А вось жук тыпограф (зараз гэта самы распаўсюджаны тутэйшы шкоднік) аддае перавагу елкам. Выявіць яго крыху лягчэй: па лётных адтулінах у кары ніжняй часткі ствала. Каб своечасова распазнаць караедаў, пачынаючы з красавіка мы робім “ферамонны маніторынг”: вывешваем ля дрэў пасткі з рэчывам, якое іх прываблівае: жукі залятаюць у стакан і трапляюць у солевы раствор. Кожныя 10 дзён мы яго мяняем і падлічваем “палонных”: калі іх некалькі штук – усё нармальна, калі шмат – час біць трывогу”.
“На жыўца” і з выклікам “брыгады”
Яшчэ адзін цікавы спосаб барацьбы з караедамі – так званая лоўчая драўніна. Тут трэба сказаць, што жукі звычайна засяляюць аслабленыя, пашкоджаныя расліны: калі дрэву мала ці, наадварот, многа вільгаці, яно паражонае карнявой губкай ці мае зламаныя ўраганам галіны – у яго адпаведны пах, які і вабіць насякомых. А таму ахвотна злятаюцца яны і на раскладзеныя свежапасечаныя ствалы, якія пасля засялення “кватарантаў” увозяць і знішчаюць.
Але не толькі хвойныя дрэвы вабяць шкоднікаў. Мінулай восенню на тэрыторыі Глыбачанскага лясніцтва быў заўважаны зімовы пядзенік, які аблюбаваў 40-гектарны дубовы гай. Вызначыць маштаб праблемы і зменшыць армію агрэсара дапамаглі “клеявыя кольцы”: спецыяльны сродак наносяць на ствол, і самкі насякомага, што паўзуць уверх, каб адкласці на зіму яйкі, прыстаюць да клейкай паверхні. Маніторынг паказаў, што смяротнай пагрозы дубоваму гаю пакуль няма, таму лесаводы чакаюць “брыгаду памочнікаў” і будуюць для іх жыллё – да справы тыя прыступяць вясной: заселяцца ў развешаныя наўкол шпакоўні і сінічнікі і з задавальненнем прыступяць да паядання вусеняў, якія тым часам выведзе пядзенік. Такое вось карыснае супрацоўніцтва па абароне лесу існуе ў людзей і птушак!
Як лістаед страціў апетыт
Аб’ектам асаблівай увагі гераіні нашага аповеду з’яўляецца лесапітомнік. “Працуем у цесным узаемадзеянні з яго начальнікам Сяргеем Іванавічам Машчонкам, бо ахова ад паталогій і шкоднікаў – вельмі важны складнік дзейнасці. І калі ў прыгаданых вышэй выпадках мы змагаліся з праблемамі механічным і біялагічным спосабамі, то тут у справу ўступае хімічны. Насенне, з якога вырастуць хваёвыя дрэўцы, абавязкова трэба апрацаваць фунгіцыдамі і інсектыцыдамі – першыя абароняць ад хвароб, а другія адпудзяць мядзведку ды лічынак майскага жука. Трэба таксама пільна сачыць за саджанцамі. Летась, напрыклад, на чорнай алешыне завяліся сінія жучкі – як аказалася, гэта альховы лістаед, які, прынамсі, пасля хімапрацоўкі раслін вельмі хутка страціў апетыт”, – з усмешкай распавядае Ганна.
Ад смутку да радасці
Хоць і пасуе лясгасаўская форма гэтай пазітыўнай дзяўчыне, ды ўсё ж не вельмі суадносіцца яе аблічча з неабходнасцю крочыць у гумовых ботах па лясных зарасніках, ваяваць з полчышчамі караедаў і іншага агіднага гнюсу, ды і пагрозу сустрэць на лясной сцяжынцы якога-небудзь драпежніка ніхто не адмяняў… “Пакуль экстрэмальных выпадкаў не было, на шляху хіба што гурты аленяў трапляліся, але бачылі з калегамі і мядзведжыя сляды, а аднойчы, калі я засталася ў машыне, каб запоўніць дакументы, а хлопцы пайшлі ў лес, па вяртанні яны паказалі мне адбіткі ваўчыных лап ля нашага аўто. Таму без тэрміновай патрэбы ў адзіночку стараюся па гушчарах не гуляць”, – жартуе Ганна.
♦ І ўжо больш сур’ёзна дадае: “А вось што выклікае сапраўды горкія эмоцыі – дык гэта выгляд лясоў пасля пажараў і ўраганаў. Узгаранні, на шчасце, у нас вельмі рэдкія: за гады працы спалены лес бачыла толькі аднойчы, калі ў 2021-м у Сарочынскім лясніцтве агонь знішчыў 4 гектары насаджэнняў – згарэлі дрэвы да каранёў, а колькі ўсяго жывога там загінула! Таму лічу вельмі правільнай тую надзвычайную ўвагу, якая надаецца ў нашым лясгасе проціпажарнай бяспецы”.
“Ну а супраць ветравалаў, на жаль, ніякай прафілактыкі не існуе. Ды што казаць – вунь як стыхія ў нас тут пад бокам летась разгулялася, – дзяўчына паказвае на ўчастак насупраць адміністрацыйнага будынку. – У лічаныя хвіліны сапсавала лес, а колькі дзён нам спатрэбілася, каб усё расчысціць і пасадзіць маладыя дрэўцы. Зараз будзем іх даглядаць, і аж сем гадоў пройдзе, перш чым участак атрымае статус “пакрытай лесам плошчы”, званне ж “спелага” хваёвы лес набудзе толькі праз 81 год, а дубовы – увогуле праз 101. Так, плён сваёй працы лесаводы хутка не ўбачаць, але ж ацэняць яе нашы ўнукі і праўнукі, якія таксама будуць ганарыцца блакітнавокай і лясной Ушаччынай”.
Пастаянства характэрнае для Ганны і ў асабістым жыцці: са сваім будучым мужам Віталем Маркевічам пазнаёмілася яшчэ ў выпускным класе – разам яны ўжо 10 год, сынок у школу ходзіць. Галава сям’і працуе электрыкам на філіяле “Ушацкі” ЗАТ “Віцебскаграпрадукт”, жывуць пакуль што ў арэнднай кватэры, што выдзеліў лясгас, але ўжо набылі ўчастак пад будаўніцтва ўласнага дома. “Пераехаць у горад? Вы што! Такое нават не разглядаем: хіба ёсць лепшае месца, чым нашы Ушачы? Ды і работа ў мяне выдатная – найцікавейшая ў свеце!”.
Наталля БАГДАНОВІЧ.
