Да вайны ў Жывалацы было больш 60 хат і дзвюх соцень жыхароў. У верасні 1943 года гітлераўскія захопнікі спалілі дзве трэціх двароў у вёсцы, загінула некалькі дзясяткаў вяскоўцаў, а амаль палова трапіла ў германскую няволю. Маладога хлопца Уладзіміра Марозава лёс уратаваў, але “нагледзеўся гора” ў акупацыі. Таму пасля вызвалення раёна і дасягнення неабходнага ўзросту ён накіраваўся на фронт, які тым часам імкліва каціў на Захад…
Тады яму толькі споўнілася васемнаццаць год, а зараз ветэран Вялікай Айчыннай вайны Уладзімір Іванавіч Марозаў размяняў дзясяты дзясятак. Што казаць – гады падкасілі былую сілу, але памяць франтавіка не спіць. І хоць з усмешкай кажа, што зараз бывае не памятае, дзе некалькі хвілін таму паклаў якую рэч, а назаўсёды ва ўспамінах тыдні і дні шасці месяцаў, напоўненых выбухамі снарадаў і свістам асколкаў. 
Ён з саслужыўцамі мала не дайшоў да Берліна, ды праз Польшчу да логава гітлераўцаў яны рухаліся паходным маршам, без баявых дзеянняў, праз ужо вызваленыя Чырвонай Арміяй мясціны. А баявое хрышчэнне прыняў у Прыбалтыцы: у лістападзе 1944 года радавы Уладзімір Марозаў быў залічаны ў склад 76-га стралковага палка. Але пехацінцам быў лічаныя дні – неўзабаве трапіў у артылерыйскі дывізіён 64-га гаўбічнага палка, які граміў фашыстаў у Літве. У лютым 1945 года быў пераведзены на 3-і Беларускі фронт, у складзе якога прымаў удзел у баях за вызваленне Усходняй Прусіі і знакамітым штурме Кёнігсберга. Засталіся ліквідаваць нямецкую групоўку войск, а наша армія пайшла далей.
– Цяжка фізічна даводзілася, – успамінае ветэран. – Гаўбіцы нашы калібрам 122 міліметры не “свістухі” якія. Цягалі іх цягачамі, коні тут не спраўляліся.
Звычайна стралялі з закрытых пазіцый, а куды – не заўсёды і бачылі, бо гаўбіцы білі на адлегласць ад паўтара да звыш дзесяці кіламетраў, і агонь карэкціраваў батальённы начальнік. У пачатку красавіка 1945 года пры артпадрыхтоўцы наступлення на працягу некалькіх дзён амаль без перадыху “лупілі” як па жывой сіле ворага, так і па ўмацаваннях: разбуралі траншэі, бліндажы, дзоты і нават загарадкі з калючага дроту для праходаў пяхоты, якая ішла за нашым вогненным “валам”. Таму, хлусіць не буду, у штыкавую атаку не хадзіў, а немцаў бачыў пераважна толькі забітых ды палонных.
Са слоў ветэрана – не вайна, а прагулка. Вось толькі калі распытваеш больш падрабязна, пачынаеш разумець, што ўсе гэтыя месяцы смерць ля яго хадзіла побач. Каб падавіць агнявыя кропкі нашых войск, вораг, зразумела, страляў у адказ, пазіцыі артылерыстаў неаднойчы бамбіла фашысцкая авіяцыя, не раз былі пад абстрэламі і пры пераездах. Дастаткова сказаць, што на батарэі Уладзіміра Іванавіча да апошняга года вайны не засталося ніводнага чалавека, які б служыў з самага яе пачатку. У першай палове вясны 1945 года ва Усходняй Прусіі вяліся страшныя баі – асобныя населеныя пункты па некалькі разоў пераходзілі з рук у рукі: “Зямля была ўслана забітымі” – успамінае франтавік, бачыўшы і цяжка перажываўшы гібель баявых сяброў, усё цела якіх было зрашэчана асколкамі снарада.
– Ці было страшна? – паўтарае маё пытанне ветэран і пасля кароткага маўчання адказвае. – Не ведаю, здавалася, што ўсё гэта нейкі жудасны сон, а больш помніцца ўжо простая тэрміновая служба.
У параўнанні з ёй сучасныя паўтары гады выклікаюць усмешку ветэрана – не лічачы баявых дзеянняў У.І.Марозаў адслужыў у Эбервальдзе і Франкфурце-на-Одэры звыш 6 гадоў у званні старэйшага сяржанта, камандзіра гарматнага разліку. Землякоў побач не было, а па Радзіме, бацьках, пецярых братах і сёстрах хлопец вельмі сумаваў – за пасляваенны час толькі раз быў у кароткім водпуску.
Ветэран мае выдатны для свайго ўзросту слых, але часта ўдакладняе пытанні:
– Ці шмат маю ўзнагарод? Трохі ёсць, але тут у асноўным юбілейныя – колькі я там паваяваў… Зараз пакажу (апранае парадны пінжак). Вось гэтымі даражу: бачыш, гэта медаль “За перамогу над Германіяй” і ордэн Айчыннай Вайны. Ёсць яшчэ знак “За мужнасць і адвагу” – гэта баявыя, асаблівыя. А юбілейныя ўзнагароды лічу проста знакам увагі.
Тры разы на тыдзень да яго ў дом на вуліцы М.Горкага заходзіць сацыяльны работнік, але калі Уладзімір Іванавіч захоча папесціць сябе якім далікатэсам, то можа не чакаць “дзяўчыну”, а выклікаць таксі і з’ездзіць у магазін сам! “А што: адзенне мне адмысловае не трэба, хапае, пенсія ж у нас, у ветэранаў, добрая – дай Бог кіраўніцтву краіны здароўя!”.
Ён чытае, цікавіцца навінамі, глядзіць па тэлевізары “канцэрт які вясёлы”, шмат чаго іншага, а парад Перамогі – “абавязкова”, кажа: “Толькі сучасныя баевікі не магу глядзець, дзе суцэльная страляніна. І гэта ў мірны час!” Вайна – горшае, што ёсць на зямлі, – разважае ветэран. – Гэта боль, страх, пакута. Чалавек павінен працаваць, сям’ю глядзець, а не забіваць. Любы мір, нават калі дзе што трохі і не так, усё адно добра. А пра той страшны час стараюся не ўспамінаць. Але ж памяць такая штука, не сатрэш…
Дзмітрый РАМАНОЎСКІ.
