“Адзін з першых запісаў у маёй працоўнай кніжцы – адказны сакратар газеты “Прымежны калгаснік”. І я гэтым ганаруся”, – так падкрэслівае народны мастак Беларусі Віктар Аляксандравіч Грамыка сваю сувязь з Ушаччынай. Трэцяя частка яго кнігі “Радуга над дорогой” прысвечана нашаму краю – партызанскаму руху і журналістыцы ў ваенныя гады. Ды і намнога пазней, ужо вядомы мастак, а не малады журналіст для работы адшукае таксама ўшацкую вёсачку Горы Вяркудскага сельсавета.
У “Прымежным калгасніку” Віктар Аляксандравіч затрымаўся ўсяго на два месяцы. Газета пачала выходзіць з ліпеня 1944, адразу пасля вызвалення раёна. Дакладней, працягвала выхад на параненай, абпаленай, але вольнай тэрыторыі.
У рэдакцыю бралі прафесіяналаў. Наборшчыцы Анастасія Ягораўна Косая і Вольга Васільеўна Марковіч працавалі ў друкарні “Прымежнага калгасніка” яшчэ да вайны. А ў час ваеннага ліхалецця – наборшчыцы брыгады імя Сталіна. Літработнікам прызначылі Алеся Антонавіча Карабаня, пасля – дырэктар Ушацкай СШ. Ваеннага журналіста Віктара Грамыку, які з-за хваробы на тыф адстаў ад свайго палка, угаварыў папрацаваць у рэдакцыі сакратар райкама партыі Захараў. Пэўна, як і рэдактара Івана Акімавіча Клінава, які да вайны быў супрацоўнікам абласной газеты «Вольная праца» і жыў у Беластоку. Вайна па нейкіх прычынах застала яго ў вёсцы Вуглы Ухвіцкага сельсавета. Партызаніў у брыгадзе імя Чапаева. Быў прадстаўлены да ордэна Чырвонай Зоркі.
«Каб ачуняць ад хваробы, мне выдзелілі пуд жытнай мукі», – смяяўся, прыгадваючы гэты факт, Віктар Аляксандравіч. Ён дзяліўся з А.А.Карабанём, бо разам жылі на кватэры.
Ад даваеннай рэдакцыі (сёння на гэтым месцы разбіты кветнік ля дома №16 па вуліцы Ленінскай) застаўся толькі падмурак і адна сцяна. Таму размяшчаліся разам з іншымі службамі ў будынку ля касцёла (пазней – дзіцячы сад). Аб чым пісалі? Канечне, пра падзеі на фронце, аднаўленне раёна, сельскагаспадарчыя «перадавіцы». Яшчэ ў 1943-м быў загад райкама партыі пасеяць удвая больш зерневых. Выканаць яго не ўдалося. Але ж летам-восенню 1944-га раён убіраў збожжа.
Вось урыўкі з кнігі В.А.Грамыкі, якія датычацца работы ў “раёнцы”:
«Я еду на военной попутке из Ушачей в Витебск. В кармане гимнастёрки – командировочное удостоверение ответственного секретаря редакции районной газеты «Прымежны калгаснік» и отношение Ушачского райкома партии в Витебский обком с просьбой выделить для нужд типографии немного шрифта, бумаги и краски.
Каждый день июля приносил новые приметы возвращения к нормальной жизни, будь это гром московских салютов в честь освобождения наших городов, а затем и выход к государственной границе или отмена светомаскировки и сигналов воздушной тревоги. У нас тоже обозначилась радостная примета июля – из окон небольшого особняка потянуло запахом типографской краски, мы начали выпуск районной газеты.
Мы – редакция газеты и типография. Численный состав наш невелик: ответственный редактор Клинов, ответственный секретарь Громыко да литературный работник Карабань – вот и вся редакция. Типография состоит их одной Насти. Она – наборщица, метранпаж, печатник, экспедитор, курьер и уборщица. Взаимоотношения между редакцией и типографией лишены бюрократических дистанций, они семейные. Двери во вторую половину нашего особняка – типографию – открыты, и Настя часто задаёт мне оттуда вопросы, естественные при наборе с рукописного текста.
Основную массу работы тянет на себе Карабань – тот самый работник еще подпольной газеты, что приезжал к нам в Лабуновщину с заказами на выпуск «Прымежнага калгасніка». Актив внештатных корреспондентов еще не сложился, а материалы из колхозной глубинки нужны были позарез. Карабань первую половину дня проводит у телефона или колесит на попутках по сельсоветам района. Наш редактор пишет передовицы, установочные статьи, вычитывает номер перед выходом «в свет». На мне – организация и выпуск газеты, начиная от обеспечения материалами, литературной обработки, верстки номера и кончая корректурой.
Как только я слегка окреп и смог передвигаться по комнате без палки, редактор стал поручать мне проблемные статьи, преимущественно по вопросам культуры и просвещения. Потом, поверив в мою журналистскую универсальность, поручает мне написание передовой статьи о задачах первой послеоккупационной уборочной кампании».
Работнікі той рэдакцыі затрымаліся ў газеце ненадоўга. Са студзеня 1945 года змянілася назва газеты і амаль увесь яе састаў. 3 былых у «Сацыялістычным шляху» засталася толькі Анастасія Ягораўна Косая, а пазней вернецца з фронту і Мікалай Іванавіч Марковіч.
Вольга КАРАЛЕНКА.
