Маці, якая жыла ў Арэхаўне, з гадамі ўсё больш перажывала, прыгаворвала, маўляў, калі ты, дачка, не кінеш работу ва Ушачах, то давядзецца пазбавіцца каровы, бо цяжка ўжо яе трымаць. А без гэтай жывёліны старэйшыя людзі, як вядома, не ўяўлялі свайго жыцця. І вось аднойчы Ірыне падвярнулася работа прыбіральшчыцы ў Арэхаўскай школе. Тады яе мама, а яшчэ і настаўніца ды проста добры чалавек Надзея Андрэеўна Долгая зрабілі ўсё, каб яна ўладкавалася на месцы.Гэта вяртанне з’явілася пачаткам яе статусу вясковай гаспадыні, бо стала непасрэдна займацца тым, чым займаліся продкі: агародам, жывёлай. Клопатаў у Ірыны было – хоць адбаўляй. Патрабавала ўвагі сям’я: мама (пазней яе не стала), муж, двое дзяцей. Але на рабоце і дома хапала яе руплівасці. Усюды ўсё ладзілася. Была толькі праблема, ад якой пакутуюць нямала жанчын. І, пражыўшы з мужам у шлюбе пятнаццаць гадоў, яна не вытрымала, вымушана была пайсці на развод.
Можа цягнула б асабістую гаспадарку адна, напаўняла свае будні і святы толькі радасцю за дзяцей, не звязвала свой лёс з іншымі мужчынамі, раз не атрымалася з першым. Але здарылася ўсё вельмі дзіўна: да іх у школу прыйшоў працаваць Ілья Крыскевіч (цяпер ён – майстар вучэбна-курсавога камбіната). Яны некалі вучыліся ва Ушацкай СШ у паралельных класах, але адзін аднаго не ведалі. А як убачылі пяць гадоў таму, так і зразумелі: знайшлі тое, што трэба.
У іх усё склалася адразу. Ілья не быў дагэтуль жанаты, жыў са сваёй мамай у Крыскавічах. Скончыў тэхнікум. У Ірыны наадварот была ўжо практыка адносін з мужам, магчымасць параўноўваць двух мужчын.
– У мяне гэтыя пяць гадоў – сапраўднае шчасце, – гаворыць жанчына. – Не магу і цяпер прывыкнуць, як гэта, калі муж не п’е, у хаце спакой і парадак.
А парадак і сапраўды бачны адразу, калі заходзіш у двор. Усё акуратна. Новы гараж. Калонка не проста ўцеплена, а зроблена нават невялікае зрубленае з бярвення ўкрыццё. З цаглінак выкладзена вялікая клумба, бо гаспадыня вельмі любіць кветкі.
У хаце таксама ўсё да толку: прыбрана, дываны на падлозе. І што асабліва кінулася ў вочы ў першым пакоі – гэта вялікі халадзільнік. А ўсё таму, што сям’я трымае дзвюх кароў, цялушку, свіней, курэй. Малако і мяса трэба захоўваць.
Ірыну і Ілью ў многім аб’ядноўвае іх сялянская жылка, тое, што з’яўляюцца перакананымі вяскоўцамі, прывыклі да бацькоўскага ўкладу жыцця. Калі яна і адна гаспадарку вяла, усё роўна не пазбавілася ад агарода і жывёлы, ён са сваёй мамай таксама не адрывалі- ся ад звыклага, нават цяпер у жанчыны ёсць конь і куры.
Ірына і Ілья фактычна на дзве гаспадаркі працуюць: на арэхаўскіх і на крыскавіцкіх надзелах траву косяць, сена нарыхтоўваюць, зерневыя вырошчваюць. Да слова сказаць, у Ільі ёсць трактар, касілка, але і каня не пазбаўляюцца. Ірына разважае: хочацца, каб больш усяго было, расказвае: калі яшчэ яго бацька быў жывы, стаў думаць, што з цялушкай рабіць, а яна прапанавала: “А давайце мы падгадуем, а вясной прададзім”. Як пакінула, так і карова з яе атрымалася. Хутка дзве целяцца.
Вясна звычайна для тых, хто трымае кароў, больш складаная, чым зіма. Першае, што трэба думаць пра выпас. Тут клопат і аб тым, як наладзіць яго, і аб выдзяляемых плошчах. Ірына Пятроўна хвалюецца, расказвае, што паўнацэннага статка ўжо няма, а ў каго каровы засталіся, тыя ў мінулым годзе наймалі пастуха. Ці будзе такое сёлета, невядома. Жанчына ўсміхнулася: “Гавару: давай, Ілья, збудзем кароў. Мы не зможам іх пасвіць, працуем жа ўдвух. А ён кажа: а навошта тады агарод”.
Такое вось замкнёнае кола, што не адпускае гаспадарлівых вяскоўцаў, якія не прывыклі сядзець дома без справы. Як бы абставіны ні складваліся, усё роўна выхад знаходзіцца. Вось і з каровамі. Звычайна, калі распадаецца статак, то іх навязваюць на пашах. Добра тое, што ёсць сёння дзе пасвіць і дзе касіць. Проста не ўсім з маладзейшых людзей падабаецца ўшчымляць свой адпачынак.
– Канечне ж, калі гаспадарка ёсць, то работы хапае, – расказвае Ірына Пятроўна. – У пяць гадзін устаеш, спраўляешся, ідзеш на работу, у поўдзень бяжыш кароў даіць, вечарам зноў з гаспадаркай. Ноч праходзіць як імгненне. А што як касьба пачынаецца, то і посуд няма калі памыць, і папалоць градкі. Галоўнае тут – назапасіць сена ў зіму.
І ўсё ж ёсць іншае. Жанчына прыгадвае: яшчэ на яе памяці было такое, што з дзесяці капешак толькі адну давалі ўзяць сабе, астатнія ў калгас трэба было здаць. Во дзе было гора, як сена накасіць. Цяпер касі ўсё сабе, толькі не лянуйся. І сеяных траў некалі мала было, усё толькі па лугах…
Канечне, усё малако Ірына і Ілья не спажываюць. Дачка ж жанчыны працуе ў Ржаўцы, што пад Бешанковічамі, яна атрымала сярэднюю спецыяльную адукацыю, цяпер завочна вучыцца ва універсітэце, юрыст. Сын жыве ва Ушачах, пасля службы ў арміі жаніўся, працуе ў будаўніцтве. Ірына Пятроўна расказвае, што ў асноўным малако яны прадаюць насельніцтву, часткова здаюць мясцовай гаспадарцы.
Свіней гадуюць сабе для харчавання. Купляюць камбікорм, але і сваё зерне выкарыстоўваюць на корм. Самі мелюць на муку. Збожжавыя ідуць і курам. Бульбы сваёй хапіла ў мінулым годзе і сабе, і жывёле да новага ўраджаю.
Немалым падспор’ем у доглядзе жывёлы з’яўляецца агародніна. Буракі, кабачкі, гарбузы дзяруць на тарцы, скормліваюць сырымі.
Пра ўсё гэта Ірына Пятроўна расказвае з веданнем справы. Слухаеш яе і разважаеш: перад табой не пажылая жанчына, якая трымае жывёлу з апошніх сіл, а маладая прадаўжальніца гаспадарскай справы, адной з самых трывалых на вёсцы, хаця ўжо і значна менш распаўсюджанай, чым даўней. А тут яшчэ ёй садзейнічаюць светлыя пачуцці паміж людзьмі. Гэта цудоўна!
